W przypadku niedotrzymania terminu realizacji umowy możemy mówić o zwłoce lub opóźnieniu. Mimo, że w języku potocznym te dwa pojęcia używane są zamiennie to w ujęciu prawnym dotyczą odmiennych sytuacji i mogą z nich wynikać różne konsekwencje finansowe. W artykule wyjaśniam czym różnią się zwłoka i opóźnienie.
Przekroczenie terminu wykonania zobowiązania może mieć formę opóźnienia lub zwłoki.
O opóźnieniu możemy mówić wtedy, gdy wykonawca nie spełnia świadczenia w wyznaczonym w umowie terminie z przyczyn przez niego niezawinionych, za które nie ponosi odpowiedzialności.
Zwłoka zaś to niedotrzymanie terminu z przyczyn zawinionych przez wykonawcę, za które ponosi on odpowiedzialność. W stanie zwłoki może być nie tylko wykonawca (dłużnik), ale również zleceniodawca (wierzyciel). Typowymi sytuacjami, kiedy zleceniodawca dopuszcza się zwłoki to uchylanie się od przyjęcia świadczenia oraz odmowa dokonania czynności, bez której świadczenie nie może zostać spełnione.
Można więc powiedzieć, że opóźnieniem jest każde niewykonanie zobowiązania w terminie, natomiast zwłoką – szczególny przypadek opóźnienia polegający na zawinionym działaniu lub zaniechaniu.
Wierzyciel, dłużnik, dług - sprawdź co oznaczają te pojęcia >>
Niedotrzymanie terminu realizacji umowy z winy wykonawcy może się wiązać z naliczeniem przez zamawiającego kar umownych. Kary umowne są powszechnym elementem kontraktów, w szczególności tych zawieranych w ramach zamówień publicznych.
Jeżeli umowa zawiera zapisy o możliwym naliczeniu kar za zwłokę to, w przypadku gdy wykonawca niedotrzyma terminu i chce uniknąć zapłaty kary, po jego stronie leży udowodnienie, że sytuacja ta była spowodowana czynnikami niezależnymi, niezawinionymi przez niego.
Jeśli natomiast strony zawarły w umowie zapisy o karze za opóźnienie to (przynajmniej teoretycznie) wykonawca, który nie dotrzymał terminu, nie ma możliwości uniknąć zapłaty takiej kary, gdyż niezależnie od tego czy niedotrzymanie wynika z przyczyn od niego zależnych czy niezależnych, zamawiający ma prawo naliczyć karę umowną.
ABC skutecznego wezwania do zapłaty >>
W potencjalnym sporze w zakresie kar za niedotrzymanie terminu wykonania umowy to zamawiający jest w bardziej komfortowej sytuacji. Jego zadaniem jest jedynie wykazanie, że określony w umowie przedmiot zamówienia nie został wykonany w terminie zapisanym w umowie (a w sytuacji, gdy taki termin nie został określony w umowie - gdy wykonawca nie spełni świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez zleceniodawcę). Nie musi on udowadniać, że przyczyny niedotrzymania terminu wykonania umowy powstały z winy wykonawcy.
W sytuacji jeżeli wykonawca twierdzi, iż nie popadł w zwłokę, lecz w opóźnienie, które nie powinno stwarzać negatywnych dla niego następstw prawnych, to po jego stronie jest ciężar udowodnienia tego.
Jednak zastrzeżenie w umowie kary umownej za opóźnienie niekoniecznie oznacza, iż wierzyciel w postępowaniu sądowym będzie miał możliwość skutecznego dochodzenia kary umownej, w całości lub części, w każdym przypadku niedotrzymania przez wykonawcę terminu zobowiązania. Do kategorii przesłanek negatywnych kary umownej zalicza się bowiem brak winy dłużnika. Użycie ogólnego sformułowania o karze umownej za opóźnienie nie powoduje, że jest ona zupełnie niezależna od przyczyn niedochowania terminu spełnienia świadczenia.
W przypadku opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego w terminie ustalonym w umowie wierzycielowi (wykonawcy/sprzedawcy) z mocy prawa przysługują ustawowe odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych.
Może on naliczyć dłużnikowi (zamawiającemu/kupującemu) odsetki za czas opóźnienia, nawet wtedy, jeśli nie poniósł żadnej szkody z tytułu opóźnienia w zapłacie. Również wtedy, gdy opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.
Dowiedz się więcej o odsetkach ustawowych - kapitałowych i za opóźnienie >>
