Do końca listopada 2021 r. ogłoszono upadłość konsumencką w stosunku do 16 674 osób, a cały 2021 r. powinien zakończyć się z poziomem nieznacznie ponad 18 000 tego rodzaju upadłości*. W artykule wyjaśniamy na czym polega upadłość konsumencka.
Upadłość konsumencka jest postępowaniem sądowym adresowanym osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej, które stały się niewypłacalne. Instytucja upadłości konsumenckiej w kształcie nadanym przez ustawę Prawo upadłościowe z dnia 28 lutego 2003 roku ze zmianami, funkcjonuje w związku z potrzebą redukowania zadłużenia gospodarstw domowych, jakie systematycznie wzrasta wraz z dynamiką rozwoju gospodarczego.
Upadłość konsumencka jest rozwiązaniem umożliwiającym zgodne z prawem, oficjalne oddłużenie gospodarstw domowych, czyli osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Określenie „upadłość konsumencka” stanowi uproszczenie, stworzone aby odróżnić go od pojęcia upadłości przedsiębiorcy.
Celem postępowania w przedmiocie upadłości konsumenckiej jest dążenie do zaspokojenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu. Celem wtórnym jest umorzenia zobowiązań dłużnika.
Dowiedz się więcej o postepowaniu upadłościowym dla przedsiębiorców >>
Upadłość konsumencka, czyli upadłość osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej jest adresowana dla tych osób fizycznych, które nie posiadają tzw. ogólnej „zdolności upadłościowej”, czyli tej dedykowanej przedsiębiorcom.
Ogólną „zdolność upadłościową” posiadają osoby fizyczne, prawne, ułomne osoby prawne prowadzące we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową, wspólnicy spółki jawnej i partnerzy, komandytariusze w spółkach komandytowej lub komandytowo – akcyjnej, a także co do zasady komplementariusze.
Dowiedz się na czym polega windykacja >>
Beneficjentami unormowań dotyczących upadłości konsumenckiej są przede wszystkim osoby w poważnych problemach finansowych, często żyjące na skraju ubóstwa.
Skutkiem upadłości konsumenckiej może być oddłużenie osoby fizycznej, znajdującej się w stanie niewypłacalności. Art. 11 Prawa Upadłościowego podaje definicję legalnej niewypłacalności. Jest to stan, w którym dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, czyli jego opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące.
Ostatecznym efektem postępowania upadłościowego może być całkowite zwolnienie „konsumenta” z długów powstałych na tle powziętych zobowiązań.
Istotnym warunkiem skorzystania z tego rozwiązania jest ustalenie, że podmiot zarówno przed ogłoszeniem upadłości, jak i w toku dalszego postępowania działał i będzie działał uczciwie i zgodnie z prawem. Każda osoba fizyczna spełniająca kryterium „niewypłacalności” może ubiegać się o „formalne bankructwo” i ostateczne oddłużenie.
Ważne!
Brak majątku nie jest przeszkodą w prowadzeniu postępowania „konsumenckiego”, wówczas koszty postępowania pokrywa tymczasowo Skarb Państwa.
Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej w odpowiedniej treści i formie jest podstawowym wymogiem, jaki należy spełnić dla osiągnięcia ogłoszenia upadłości i osiągnięcia oddłużenia.
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej składa się na formularzu udostępnionym przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Wniosek powinien zawierać dane osobowe umożliwiające identyfikację wnioskodawcy. Wnioskodawca powinien także podać informacje dotyczące swoich aktywów, zarówno w zakresie majątku osobistego, jak i wchodzące do majątku wspólnego małżonków. Ma to formę wykazu składników majątku z szacunkową wyceną oraz wskazaniem ich miejsca położenia.
Wniosek musi zawierać także pełną informację o pasywach wnioskodawcy w postaci:
Wniosek musi też zawierać informacje o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich 12-tu miesiącach, których przedmiotem były nieruchomości, akcje i udziały w spółkach oraz rzeczy ruchome, których wartość przekracza 10 tys. zł.
Wnioskodawca zobowiązany jest również do podania okoliczności uprawdopodobniających zasadność wniosku. Chodzi tu przede wszystkim o stan niewypłacalności i powołanie się na wszystkie okoliczności przemawiające za pozytywnym rozpoznaniem wniosku. Wniosek może złożyć również wierzyciel.
Najczęstszą przyczyną odrzucenia wniosku o upadłość konsumencką jest brak spełnienia wymogów formalnych podczas formułowania i składania wniosku.
Dowiedz się jak działa dochodzenie należności w e-sądzie >>
W momencie ogłoszenia upadłości konsumenckiej rozpoczyna się rozbudowany i długofalowy etap postępowania zwany właściwym postępowaniem upadłościowym.
Syndyk zarządza masą upadłości, pozbawiając tym samym zarządu upadłego. Syndyk likwiduje majątek „konsumenta”, jak również sporządza plan podziału. Etap likwidacyjny postępowania prowadzi do pełnego zaspokojenia roszczeń wierzycieli, którzy zgłosili na wezwanie sądu istnienie swoich wierzytelności do sędziego-komisarza.
Stosownie do art. 491. 10 ust. 2 ustawy sąd może umorzyć postępowanie w przypadku gdy:
Pomimo wystąpienia powyższych przesłanek Sąd nie umorzy postępowania, jeżeli jego umorzenie mogłoby skutkować pokrzywdzeniem wierzycieli.
Po fazie likwidacyjnej postępowanie wchodzi w drugi etap upadłości konsumenckiej - realizacji planu spłaty wierzycieli. Sąd postanowieniem ustala plan spłaty wierzycieli, obejmujący pozostałą część wierzytelności, które nie zostały zaspokojone w toku realizacji planu podziału. Określa się wówczas, jaka część dochodów dłużnika może być przeznaczana na zaspokojenie tych wierzytelności. Wyznaczany jest też okres, w jakim dłużnik będzie zobowiązany do wykonywania obowiązków związanych z sukcesywną realizacją planu spłaty. W tym momencie następuje weryfikacja tzw. moralności płatniczej dłużnika. Może się bowiem zdarzyć, że sąd odmówi umorzenia zadłużenia wówczas, gdy stwierdzi że:
Ustawa wskazuje, iż po uprawomocnieniu się postanowienia o ustaleniu planu spłaty następuje zakończenie postępowania upadłościowego. Upadły odzyskuje zarząd majątkiem, nie może jednak dowolnie rozporządzać nabytymi przedmiotami czy prawami majątkowymi.
Wszelkie zaciągane zobowiązania muszą ustawicznie uwzględniać realizację planu spłaty. Można to określić mianem okresu próby, który zakończony dla upadłego powodzeniem może przynieść jego ostateczne oddłużenie.
* analizy Centralnego Ośrodka Informacji Gospodarczej.
