Jeszcze parę lat temu w naszej firmie często spotykaliśmy się z problemem wystawiania „pustych faktur”. Klient przedstawiający taki dokument próbował wyłudzić finansowanie pod wierzytelność, za którą nie stało żadne rzeczywiste zdarzenie gospodarcze. Zmiany prawne oraz nasze procedury kontrolne zredukowały to zjawisko. W artykule wyjaśniam czym są puste faktury i jakie wiążą się z nimi konsekwencje dla wystawcy i nabywcy.
Pusta faktura (fikcyjna faktura) to faktura wystawiona w sposób nierzetelny, czyli niezgodny ze stanem rzeczywistym. Najczęściej dotyczy wystawienia tego dokumentu, gdy:
Puste faktury są wprowadzane do obrotu w celu osiągnięcia bezprawnych korzyści fiskalnych. Pusta faktura może służyć nieuprawnionemu obniżeniu wysokości należytego podatku VAT lub też zwiększeniu struktury kosztów podatkowych w firmie (tzw. handel kosztami).
Sankcje za wprowadzenie pustej faktury do obrotu zostały uregulowane w Kodeksie karnym skarbowym i Kodeksie karnym. Za ten proceder grożą zarówno wysokie grzywny, jak i kary pozbawienia wolności.
Wystawienie i wprowadzenie do obrotu pustej faktury wiążę się z powstaniem obowiązku zapłaty wykazanego na niej podatku należnego (Ustawa o VAT w art. 108 ust.1). Natomiast, zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 4 lit.a ustawy o VAT, nie daje możliwości odliczenia podatku naliczonego nabywcy, który otrzyma pustą fakturę. Nabywca jest każdorazowo zobowiązany zweryfikować poprawność wystawienia faktury przed skorzystaniem z prawa do odliczenia podatku naliczonego. Powinien także skonfrontować, czy opis towarów lub usługi jest zgodny z rzeczywistością. Tym samym, jeśli posiadał wiedzę, iż faktury nie dokumentują realnych transakcji i następnie uwzględnił je w ewidencjach podatkowych, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej-skarbowej albo zapłaty dodatkowej sankcji VAT.
Inaczej wygląda sytuacja, kiedy pomimo zachowania tzw. reguł należytej staranności w weryfikacji kontrahenta, nabywca nieświadomie dokonał obniżenia podatku należnego o podatek naliczony z pustej faktury. Wtedy może on się uchronić przed restrykcjami ze strony organów podatkowych.
Dowiedz się co to jest faktoring >>
Wystawca pustej faktury ma prawo naprawić błąd, niezależnie od tego, czy wystawienie takiego dokumentu było celowe czy wynikało z nieuwagi. Korekta jest możliwa jedynie do momentu wszczęcia postępowania kontrolnego przez organy skarbowe.
Jeśli faktura nie została jeszcze wprowadzona do obiegu prawnego, można ją anulować poprzez:
Natomiast gdy faktura trafiła już do odbiorcy, konieczne jest wystawienie faktury korygującej "do zera". Wystawca powinien działać jak najszybciej, aby wyeliminować ryzyko uszczuplenia należności budżetowej, najlepiej przed skorzystaniem z prawa do odliczenia VAT przez nabywcę oraz przed ujawnieniem fikcyjności dokumentu przez organy podatkowe.
Nabywca, który odliczył VAT z pustej faktury, powinien skorygować swój błąd poprzez:
Warto podkreślić, że wystawca pustej faktury nie jest zobowiązany do wykazywania zawyżonej kwoty VAT wynikającej z pustej faktury oraz korekty "do zera" w składanych JPK VAT, zarówno w przypadku anulowania dokumentów, jak i w sytuacji wprowadzenia ich do obrotu prawnego.
Aby skutecznie wyeliminować pustą fakturę z obrotu, należy nie tylko wystawić fakturę korygującą, ale również ustalić warunki korekty z nabywcą (np. poinformować go mailowo o przyczynach korekty) i zgromadzić dokumentację potwierdzającą ten fakt.
