Wierzytelność jest prawem majątkowym, które może być przedmiotem obrotu gospodarczego. Sprzedaż wierzytelności, czyli jej przeniesienie z majątku dotychczasowego wierzyciela do majątku nabywcy wierzytelności, jest skutkiem rozporządzenia tą wierzytelnością i stanowi wykonanie przysługującego wierzycielowi prawa własności.
Sprzedaż wierzytelności w polskim prawie reguluje art. 509 Kodeksu Cywilnego. Zgodnie z nim wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.
Sprzedaż wierzytelności najczęściej odbywa się w drodze cesji wierzytelności. Podmiot zbywający wierzytelność to Cedent, a podmiot nabywający dług to Cesjonariusz.
Sprzedać można wierzytelności wynikające z różnych tytułów np. umów, praw do zwrotu kaucji, regresów oraz w różny sposób udokumentowane np. faktury, noty odsetkowe, umowy, weksle.
Wierzyciel, dłużnik, dług - sprawdź co oznaczają te pojęcia >>
Zazwyczaj przedmiotem sprzedaży są wierzytelności przedawnione, czyli takie, których termin zapłaty już minął. W praktyce większość transakcji sprzedaży wierzytelności odbywa się w ciągu kilku miesięcy od upływu terminu wymagalności danej faktury.
Jest to najczęściej związane z tym, że wierzyciel nie chce kierować sprawy przeciwko dłużnikowi na drogę postępowania sądowego. Pociąga to bowiem za sobą dodatkowe nakłady finansowe (koszt wpisu sądowego, opłaty kancelaryjne, wynagrodzenie adwokackie itd.). Wiąże się również z koniecznością oczekiwania na wydanie przez sąd wyroku w danej sprawie. Z powyższych względów łatwiej i szybciej jest sprzedać wierzytelność, oczywiście o ile znajdziemy chętnego do jej nabycia.
Wierzytelności niewymagalne (czyli takie, które są przed terminem płatności) są przeważnie przedmiotem nabycia w drodze usługi faktoringu. Polega to na tym, że firma faktoringowa wypłaca sprzedawcy wierzytelności ok. 80% wartości faktury w ciągu 24 godzin i czeka na zapłatę zgodnie z terminem od płatnika faktoringowego (podmiotu gospodarczego, na który faktura została wystawiona). Po otrzymaniu od niego płatności firma faktoringowa rozlicza pozostałą kwotę faktury (ok. 20%) oraz pobiera prowizję od kwoty faktury i ilości dni finansowania.
Skorzystanie z faktoringu jest korzystniejsze niż sprzedaż wierzytelności zarówno pod względem warunków prowizyjnych, jak i od strony podatkowej. Od sprzedaży wierzytelności należny jest podatek od czynności cywilno-prawnych, podczas gdy przy faktoringu jedynym obciążeniem podatkowym jest podlegający zwrotowi VAT doliczony do wynagrodzenia prowizyjnego firmy faktoringowej.
Polskie prawo przewiduje możliwość sprzedaży praktycznie każdej wierzytelności. Wyjątkiem są tutaj prawa niezbywalne z mocy ustawy (np. służebności, dożywocie) oraz wierzytelności umownie wyłączone z obrotu tzw. zakazem cesji.
Dowiedz się więcej o zakazie cesji >>
Cena jaką możemy uzyskać za wierzytelność zależy od kilku czynników. Przede wszystkim bierze się pod uwagę:
Trzeba się zatem liczyć z tym, że firma zainteresowana zakupem wierzytelności w pierwszej kolejności sprawdzi sytuację dłużnika we wszystkich dostępnych rejestrach przedsiębiorców, wywiadowniach gospodarczych i na giełdach długów. Wymienione kryteria mają wpływ na cenę zakupu danej wierzytelności. Przeważnie mieści się ona w przedziale 50 -90% wartości nominalnej wierzytelności.
Jak wspomniano wcześniej zbycie wierzytelności podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, ponieważ opodatkowaniu takiemu podlegają m.in. umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych. Wierzytelność jest prawem majątkowym, a zatem jeżeli cesja wierzytelności ma postać umowy sprzedaży, to wchodzi w zakres art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o PCC. Stawka PCC od umowy sprzedaży praw majątkowych wynosi obecnie 1%. Wartość podatku liczy się od kwoty za jaką wierzytelność została sprzedana.
Zgłoś wierzytelność do sprzedaży >>
Sprzedaż wierzytelności przez bank do funduszu sekurytyzacyjnego to złożony proces, który ma istotne konsekwencje zarówno dla banku, jak i dla dłużnika. Jest to transakcja, w której bank ceduje swoje prawa do niespłaconych zobowiązań na wyspecjalizowany podmiot finansowy, jakim jest fundusz sekurytyzacyjny. Celem tego działania jest poprawa płynności finansowej banku oraz zmniejszenie ryzyka związanego z niespłaconymi kredytami.
Mechanizm sprzedaży wierzytelności opiera się na umowie cesji, na mocy której prawa do długu przechodzą z banku na fundusz sekurytyzacyjny. Od chwili zawarcia tej umowy, dłużnik jest zobowiązany do spłaty długu nowemu wierzycielowi, którym staje się fundusz. Fundusz sekurytyzacyjny przejmuje odpowiedzialność za dalszą windykację należności, wykorzystując różne narzędzia, takie jak wezwania do zapłaty, postępowania sądowe, a w ostateczności egzekucję komorniczą.
Dla banków, sprzedaż wierzytelności niesie ze sobą wiele korzyści. Przede wszystkim, pozwala na poprawę wskaźników finansowych poprzez oczyszczenie bilansu z niespłacanych kredytów. Ponadto, bank minimalizuje ryzyko związane z niespłacalnością dłużników i szybciej pozyskuje środki, otrzymując natychmiastową płatność od funduszu sekurytyzacyjnego.
Fundusz sekurytyzacyjny to specjalistyczny zamknięty fundusz inwestycyjny, którego głównym celem jest nabywanie i windykacja wierzytelności. Fundusze te działają w oparciu o emisję certyfikatów inwestycyjnych, co umożliwia pozyskanie kapitału na zakup pakietów wierzytelności. Mogą one przybierać formę standaryzowaną lub niestandaryzowaną, a ich funkcjonowanie podlega ścisłym regulacjom prawnym.
Dla dłużnika, sprzedaż wierzytelności przez bank do funduszu sekurytyzacyjnego wiąże się z pewnymi konsekwencjami. Najistotniejszą zmianą jest konieczność spłaty zobowiązania nowemu podmiotowi. W niektórych przypadkach, cesja wierzytelności może prowadzić do przedawnienia roszczenia, szczególnie jeśli nowy wierzyciel nie podejmie odpowiednich kroków prawnych w wymaganym terminie. Ponadto, fundusz sekurytyzacyjny może narzucić odmienne zasady windykacji, które mogą być mniej korzystne dla dłużnika, np. poprzez doliczanie dodatkowych kosztów i odsetek.
Dłużnik ma prawo kwestionować ważność cesji lub dochodzić przedawnienia długu. Istotne jest również dokładne analizowanie dokumentacji przedstawionej przez fundusz sekurytyzacyjny, ponieważ mogą wystąpić błędy formalne lub braki w dokumentach.