Mimo, że obowiązek ujawniania pożyczek bankowych i pozabankowych w BIK istnieje już prawie od roku to wielu konsumentów nie posiada pełnej wiedzy na temat. W artykule wyjaśniam jakie konsekwencje dla pożyczkobiorców i pożyczkodawców wiążą się z tym i kolejnymi ważnymi ustawowymi wymogami.
18 maja 2023 roku wszedł w życie pakiet zmian do ustawy o kredycie konsumenckim. Najważniejsze z tych zmian to obowiązek ujawniania wszystkich pożyczek w BIK, obowiązek dokonywania przez pożyczkodawców oceny zdolności kredytowej oraz nieudzielania pożyczek w przypadku negatywnych wyników tej oceny.
Wszystkie nowo udzielane bankowe i pozabankowe pożyczki ratalne oraz chwilówki muszą być raportowane do Biura Informacji Kredytowej.
Biuro Informacji Kredytowej (BIK) to instytucja powołana w 1997 roku przez Związek Banków Polskich na mocy Ustawy o prawie bankowym. Dane udostępnione w tej bazie dotyczą kredytów, pożyczek, faktoringu, limitów, debetów, zakupów na raty, poręcznych kredytów. Informacje te są przetwarzane od momentu udzielenia finansowania, aż do całkowitej spłaty, niezależnie od tego czy nastąpiło czy nie opóźnienie w spłacie zobowiązania. 90% danych w BIK to dane pozytywne o terminowej spłacie zobowiązań. BIK jest to jedyna tego typu baza danych w Polsce i należy ją odróżnić od BIG, czyli Biur Informacji Gospodarczej, których istnieje w Polsce kilka. W bazach tych gromadzone są głównie dane negatywne dotyczące zaległości w zapłacie należności (niezapłacone rachunki, faktury, mandaty, tytuły wykonawcze, długi alimentacyjne).
BIK i BIG – jak działają, czym się różnią? >>
Zgodnie z art. 59g ustawy o kredycie konsumenckim, nieprzekazanie przez instytucje pożyczkowe do BIK informacji o całkowitym wykonaniu zobowiązania albo jego wygaśnięciu, stwierdzeniu nieistnienia zobowiązania albo korekcie jego wysokości oraz o nowo powstałych zobowiązaniach w terminie 7 dni od wystąpienia zdarzenia uzasadniającego przekazanie tych informacji przez instytucje pożyczkowe, zagrożone jest grzywną do 30 000 złotych za każde pojedyncze naruszenie.
Fakt, że wszystkie pożyczki są widoczne w raportach BIK, ma duże znaczenie dla instytucji finansowych i pożyczkobiorców. Dostępność pełnych danych o pożyczkobiorcy sprawia, że pożyczkodawca może kompleksowo przeanalizować jego historię kredytową i ocenić, czy terminowo regulował swoje zobowiązania. Ma to znaczący wpływ na proces decyzyjny instytucji finansowych dotyczący udzielenia kolejnych pożyczek lub kredytów.
Jeśli pożyczkobiorca opóźnia się w spłacie pożyczki, instytucja finansowa ma obowiązek ujawnienia tej informacji w BIK oraz BIG np. BIG InfoMonitor, Krajowym Rejestrze Długów BIG.
Dostępność do tego typu informacji może wpłynąć zarówno pozytywnie, jak i negatywnie na zdolność kredytową danej osoby. Pozytywna historia kredytowa, czyli informacje o tym, że zobowiązania (pożyczki, kredyty) były spłacane terminowo, może zwiększyć szanse na uzyskanie w przyszłości kolejnego kredytu. Natomiast nieterminowość w spłacie zobowiązań może obniżyć wiarygodność kredytową, utrudniając uzyskanie nowych pożyczek.
Pożyczkodawcy muszą każdorazowo badać zdolność kredytową osób składających wniosek o finansowanie na podstawie danych udostępnianych przez tzw. zaufanych dostawców, czyli BIK albo BIG. Ustawowy katalog zaufanych dostawców nie jest zamknięty. Kredytodawca może się zwrócić z prośbą o udostępnienie danych także do innych instytucji posiadających renomę na rynku odnośnie do prowadzenia i gromadzenia informacji niezbędnych i przydatnych do oceny zdolności kredytowej konsumentów. Zaufany dostawca powinien być firmą zewnętrzną i niezależną.
Przepisy ustawy nie określają granicy pozytywnej i negatywnej oceny zdolności kredytowej. Od instytucji pożyczkowej zależy, jakie kryteria oceny przyjmie.
Jeśli dane w zewnętrznych bazach oraz zdobyte przez pożyczkodawców z innych wiarygodnych źródeł nie pozwolą na ocenę zdolności kredytowej konsumenta to wówczas musi on złożyć oświadczenie o dochodach i stałych wydatkach gospodarstwa domowego oraz dokumenty potwierdzające wysokość swoich dochodów ( np. zaświadczenie od pracodawcy o zatrudnieniu i otrzymywanym wynagrodzeniu, wyciąg z konta bankowego za ostatni miesiąc/trzy miesiące potwierdzający wysokość dochodu kredytobiorcy itp.).
Takie oświadczenie stanowi załącznik do umowy i jest wymagane w każdym przypadku, gdy całkowita kwota pożyczki przekroczy dwukrotność minimalnego wynagrodzenia czyli aktualnie kwotę 8 484,00 zł.
Zdolność kredytowa firmy - co to jest, jak ją obliczyć i zwiększyć? >>
W ustawie znajdują się także przepisy, które mają za zadanie ograniczenie ryzyka, że pożyczkobiorca decydujący się na kolejną pożyczkę wpadnie w pułapkę zadłużenia. Zgodnie z nimi firmy pożyczkowe będą zobowiązane odmówić finansowania klientom:
Ustawa przewiduje poważne konsekwencje dla pożyczkodawców, którzy zdecydują się na naruszenie obowiązku weryfikacji zdolności kredytowej oraz na finansowanie klientów, którzy mieli kłopoty ze spłatą poprzednich zobowiązań. Jeśli instytucja finansowa udzieli kredytu konsumenckiego z naruszeniem przepisów ustawy to:
Od 1 stycznia 2024 roku wszystkie firmy pożyczkowe, w tym także te pozabankowe, zostały objęte nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. Są one zobowiązane do przekazywania tej instytucji kwartalnych i rocznych sprawozdań z działalności w zakresie udzielania kredytu konsumenckiego.
Sprawozdania mają obejmować następujące informacje:
W razie niewykonywania, przewidzianych w ustawie o kredycie konsumenckim, obowiązków przekazania informacji KNF bądź nieprawidłowego ich wykonania, w przypadku nie wykonania w wyznaczonym terminie zaleceń wydanych przez KNF dotyczących zapewnienia zgodności działalności w zakresie udzielania kredytu konsumenckiego z ustawą o kredycie konsumenckim oraz w przypadku innych naruszeń ustawy o kredycie konsumenckim, KNF będzie mogła nałożyć kary pieniężne w wysokości do 15 mln zł oraz zastosować innego rodzaju sankcje np. wykreślić instytucję pożyczkową z rejestru instytucji pożyczkowych.
