Przedawnienie roszczeń to kwestia, którą regulują przede wszystkim przepisy Kodeksu Cywilnego. Jego istota polega na tym, że po upływie terminu przedawnienia, dłużnik może uchylić się od uregulowania swojego zobowiązania. Przedsiębiorcy powinni mieć więc na uwadze, że jeśli nie zabezpieczą w odpowiednim czasie swoich roszczeń, mogą stracić możliwość uzyskania należnych pieniędzy.
Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne (np. od dnia, w którym przypada termin zapłaty faktury). Podstawowy termin przedawnienia dla roszczeń majątkowych wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. O tej zasady są jednak liczne wyjątki np. roszczenia z tytułu umowy przewozu przedawniają się już po upływie jednego roku.
| Rodzaj roszczenia | Czas, po jakim ulega przedawnieniu |
|---|---|
| Roszczenia z tytułu umowy przewozu, umowy spedycji oraz przedwstępnej umowy sprzedaży | 1 rok |
| Roszczenia z tytułu umowy sprzedaży dokonanej przez przedsiębiorcę, umowy o dzieło, umowy zlecenia czy usług telekomunikacyjnych | 2 lata |
| Roszczenia z tytułu odsetek | 3 lata |
| Roszczenia z weksla | 3 lata |
| Zobowiązania z tytułu umowy kredytu czy pożyczki | 3 lata, licząc od dnia, w którym powstał obowiązek spłaty kredyty czy pożyczki |
| Zobowiązania podatkowe | - 3 lata, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy (zobowiązania powstające na skutek doręczenia decyzji z wysokością podatku przez urząd skarbowy, np. podatek od nieruchomości) - 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku (zobowiązania powstające z mocy prawa, np. podatki dochodowe, VAT, podatek od czynności cywilnoprawnych) |
| Inne roszczenia stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu lub innej instytucji powołanej do rozpoznawania spraw danego rodzaju | 6 lat |
Koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego. Reguła ta nie dotyczy jednak terminów przedawnienia krótszych niż dwa lata.
Przykład I
15 stycznia 2020 r. INDOS udzielił pożyczki na kwotę 100 000 złotych spółce produkującej meble. Pożyczka została spłacona 15 marca 2020 r. Jako, że roszczenie o zwrot pożyczki jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, termin jego przedawnienia będzie wynosił 3 lata i roszczenie to przedawni się z upływem 31 grudnia 2023 r.
Przykłady II
Roszczenie z tytułu umowy przewozu stało się wymagalne dnia 15 marca 2020 roku. Roszczenia z tego tytułu przedawniają się z upływem roku. Koniec terminu przedawnienia przypadnie na dzień 15 marca 2021 roku.
Aktualnie obowiązujące przepisy dotyczące przedawnienia weszły w życie 9 lipca 2018 roku. W stosunku do roszczeń powstałych wcześniej obowiązują przepisy przejściowe.
Zakładają one, że z dniem wejścia w życie ustawy okres przedawnienia wszystkich roszczeń powstałych przed 9 lipca 2018 roku wynosi 6 lat i w tym dniu zaczyna swój bieg od nowa. W sytuacji jednak gdy bieg terminu przedawnienia roszczenia rozpoczął się przed wejściem nowelizacji, a stosując dotychczasowe przepisy przedawnienie nastąpiłoby wcześniej niż przy zastosowaniu nowych terminów przedawnienia, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.
Przykład
Jeżeli 9 lipca 2018 roku termin przedawnienia danego roszczenia (wynoszący zgodnie z poprzednimi przepisami 10 lat) biegł już 5 lat, upłynie on za kolejne 5 lat (gdyż jest to termin krótszy niż ten, który przypadłby po doliczeniu nowego 6-letniego terminu). Natomiast jeżeli w dniu wejścia w życie nowej ustawy upłynął jedynie 1 rok terminu przedawnienia, wówczas upłynie on 6 lat po wejściu w życie nowej ustawy (a nie po 9 latach, co nastąpiłoby zgodnie z poprzednimi przepisami).
Bieg przedawnienia może być przerwany przez:
Przykład
Przedsiębiorca A posiada roszczenie wobec przedsiębiorcy B o zapłatę za dostarczony towar, które stało się wymagalne 15 czerwca 2017 roku. 10 sierpnia 2020 roku przedsiębiorca A wniósł przeciwko przedsiębiorcy B pozew o zapłatę. Wniesienie pozwu przerwało bieg przedawnienia, który rozpoczął się na nowo od dnia następnego po wniesieniu pozwu, tj. od 11 sierpnia 2020 roku. Gdyby przedsiębiorca A nie wniósł pozwu, jego roszczenie uległoby przedawnieniu 31 grudnia 2020 roku (3 lata od końca roku, w którym roszczenie stało się wymagalne).
Ważne!
Mediacja i zawezwanie do próby ugodowej nie przerywa biegu przedawnienia, a jedynie zawieszać go na czas trwania tych postępowań. Po ich zakończeniu przedawnienie będzie biegło dalej (dotychczas liczone było od nowa).
Sąd rozpoznając sprawę, w której stroną jest konsument bada z urzędu czy roszczenie nie uległo przedawnieniu. W przypadku stwierdzenia przedawnienia powództwo oddala. Inaczej jest w przypadku roszczeń między przedsiębiorcami. Sąd uwzględni przedawnienie wyłącznie na zarzut pozwanego.
Sprawdź, na czym polega windykacja sądowa >>
Aby uniknąć negatywnych konsekwencji przedawnienia roszczeń, przedsiębiorcy powinni wdrożyć odpowiednie procedury monitorowania terminów i podejmowania działań zmierzających do przerwania lub zawieszenia biegu przedawnienia. Oto kilka praktycznych wskazówek:
Znajomość podstawowych zasad przedawnienia roszczeń jest niezbędna dla każdego przedsiębiorcy. Przestrzeganie terminów, regularne monitorowanie stanu rozliczeń i podejmowanie odpowiednich działań windykacyjnych pozwoli uniknąć utraty przysługujących roszczeń na skutek upływu czasu. Warto również korzystać z pomocy profesjonalnych pełnomocników, którzy doradzą w kwestiach związanych z przedawnieniem i pomogą w skutecznym dochodzeniu należności.
